Οι survivors του καρκίνου - Τεχνολογία και νέες θεραπείες

 

Ετησίως καταγράφονται διεθνώς 20 εκατ. περιστατικά καρκίνου και 10 εκατ. θάνατοι, σύμφωνα με την επικαιροποιημένη παγκόσμια στατιστική που συντάσσουν η Διεθνής Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) και η Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου.

Ο καρκίνος του μαστού και ο καρκίνος των πνευμόνων καταλαμβάνουν τις δύο πρώτες θέσεις σε αριθμό διαγνώσεων αντιστοιχώντας στο 11,7% και το 11,4% επί των συνολικών καρκίνων. Ακολουθούν ο καρκίνος του παχέος εντέρου (με 10%), του προστάτη (με 7,3%) και του στομάχου (με 5,6%), με τον καρκίνο των πνευμόνων να παραμένει η κυριότερη αιτία θανάτου από ογκολογικό νόσημα σε όλο τον πλανήτη, με περίπου 1,8 εκατομμύρια θύματα πέρσι.

Συνολικά ωστόσο - αν δούμε τη μεγάλη εικόνα - συγκριτικά με προηγούμενες δεκαετίες, χάρη στις νέες διαγνωστικές τεχνικές, την ενημέρωση για τον καρκίνο, τα νέα φάρμακα και την ολιστική αντιμετώπιση των ασθενών από διεπιστημονική ομάδα ειδικών η επιβίωση έχει αυξηθεί πολύ και σε κάποιες περιπτώσεις που μέχρι πρότινος θεωρούνταν «καταδικασμένες» μπορεί ακόμα και να επιτευχθεί ίαση.

Τέτοια παραδείγματα αποτελούν αρκετές μορφές καρκίνου του μαστού, όπως είναι ο her 2 θετικός καρκίνος του μαστού και η χρόνια μυελογενής λευχαιμία, η πιο συχνή λευχαιμία των ενηλίκων που κατάφερε όχι μόνο να γίνει ιάσιμο νόσημα αλλά και να σταματήσουν οι ασθενείς την φαρμακευτική αγωγή επιτυγχάνοντας βαθιά μοριακή ύφεση δηλαδή ουσιαστικά εξαφάνιση της νόσου από τον οργανισμό τους. Αυτή η νίκη επί της χρόνιας μυελογενούς λευχαιμίας γιορτάστηκε με ένα εμβληματικό εξώφυλλο στο περιοδικό Times με υπότιτλο «Cancer, the end.» (Καρκίνος, το τέλος.)

Σύμφωνα με εκτιμήσεις των διεθνών φορέων και των επιστημονικών εταιριών όπως η Αμερικανική Εταιρία Καρκίνου, η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρία και η Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ) περισσότερα από 30 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν ανάμεσα μας- άνθρωποι της διπλανής πόρτας είναι επιβιώσαντες από τον καρκίνο και απ’ αυτούς τουλάχιστον 12 ως 15 εκατομμύρια ζουν στην Ευρώπη. Η Κυριακή 5 Ιουνίου είναι αφιερωμένη στους επιβιώσαντες από τον καρκίνο και στους φροντιστές που τους έχουν στηρίξει σε αυτή την καθημερινή μάχη. Η αφιερωμένη στους cancer survivors ημέρα αποτελεί ιδανική αφορμή για να κάνουμε έναν απολογισμό των «όπλων» που μας βοήθησαν να φτάσουμε μέχρι εδώ αλλά και να αναδείξουμε τα κενά που εξακολουθούν να υπάρχουν στην Ελλάδα ώστε να μπορέσουν να καλυφθούν και να έχει κάθε ογκολογικός ασθενής την καλύτερη δυνατή πορεία από την έγκαιρη διάγνωση μέχρι τη θεραπεία αλλά και την παρηγορητική φροντίδα στα τελευταία στάδια εάν δεν μπορέσει να κερδίσει τη μάχη.

Στους μεγάλους συμμάχους συμπεριλαμβάνονται οι νέες διαγνωστικές τεχνικές και τα προγράμματα προασυμπτωματικού ελέγχου, όπως είναι για παράδειγμα το πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του μαστού και τον καρκίνο του προστάτη, ενώ μετά από αγώνες πολλών ετών ξεκινά πιλοτικά να εφαρμόζεται στην χώρα μας πρόγραμμα προασυμπτωματικού ελέγχου για τον μεγάλο «φονιά» τον καρκίνο των πνευμόνων με δεδομένο ότι παραμένουμε ένας από τους πιο θεριακλήδες λαούς της Ευρώπης.

Σε χώρες όπως η Δανία και το Ισραήλ όπου εφαρμόστηκε πρόγραμμα προασυμπτωματικού ελέγχου σε ομάδες υψηλού κινδύνου, δηλαδή ετήσια εξέταση με αξονική τομογραφία θώρακος χαμηλής δόσης σε άντρες και γυναίκες ηλικίας 50 ετών και άνω που υπήρξαν ή παραμένουν καπνιστές έχοντας «γράψει» στην πορεία της ζωής τους τουλάχιστον 30 χρόνια συστηματικού καπνίσματος με ένα πακέτο την ημέρα, το αποτέλεσμα ήταν θεαματικό: Ο καρκίνος του πνεύμονα με αυτόν τον τρόπο εντοπίζεται πολύ πιο γρήγορα και η μείωση της θνητότητας μπορεί να φτάσει από 25% έως και 35% κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην Ελλάδα, όπου η συγκεκριμένη μορφή καρκίνου ανακαλύπτεται δυστυχώς στην μεγάλη πλειονότητα των περιστατικών με μεγάλη καθυστέρηση.

Από την πλευρά της Πολιτείας η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Μίνα Γκάγκα δεσμεύτηκε ότι θα γίνουν περισσότερα προγράμματα προασυμπτωματικού ελέγχου σε ομάδες υψηλού κινδύνου ώστε να μπορέσουν να εντοπιστούν πιο έγκαιρα οι καρκινικοί όγκοι. Ένα άλλο παράδειγμα της διαφοράς που έφερε η υψηλή τεχνολογία-αξιοποιώντας και την τεχνητή νοημοσύνη σε πολλές εξετάσεις είναι πως για τις γυναίκες με πυκνό μαστό όπου η ψηφιακή μαστογραφία δεν δείχνει ξεκάθαρο αποτέλεσμα. υπάρχει η δυνατότητα της ψηφιακής τομοσύνθεσης μίας εξετάσεις η οποία αν καθιερωθεί για αυτές τις γυναίκες ως πρώτη γραμμή ελέγχου αντικαθιστά την ανάγκη παράλληλης διενέργειας υπέρηχου μαστού ώστε να υπάρξει πιο ξεκάθαρη εικόνα για τις πιθανές αλλοιώσεις.

Στη μάχη με το καρκίνο, εκτός από τη νέα τεχνολογία στις διαγνωστικές εξετάσεις, την επανάσταση έφεραν τα νέα αντικαρκινικά φάρμακα, που μάλιστα αναμένεται να εξελιχθούν πολύ αξιοποιώντας την τεχνολογία των mRNA εμβολίων στην οποία μας μύησε η πανδημία του κορονοϊού.

Η επανάσταση της ανοσοθεραπείας ξεκίνησε το 2011 και έκτοτε ξετυλίγεται σαν ένα δίχως προηγούμενο success story το οποίο γράφτηκε πρώτα στον μεταστατικό μελάνωμα, μία μορφή επιθετικού δερματικού καρκίνου που είχε πραγματικά χειρότερη επιβίωση και από τον καρκίνο του πνεύμονα.

Οι ανοσοθεραπείες στηρίχτηκαν στο γεγονός ότι τα καρκινικά κύτταρα που μπορούν και διαφεύγουν της ανοσολογικής επιτήρησης του οργανισμού, ξεγελώντας τους ανοσολογικούς μηχανισμούς που έχει το σώμα μας για να επιτίθεται στους εισβολείς και στα μη φυσιολογικά κύτταρα. Η ανοσοθεραπεία μπορεί και ξεσκεπάζει αυτό το καμουφλάζ που κάνουν τα καρκινικά κύτταρα με αποτέλεσμα να πυροδοτείται μεγάλη επίθεση από τα κύτταρα «φονιάδες» του οργανισμού μας και να εξολοθρεύονται τα καρκινικά κύτταρα.

Μια άλλη μεγάλη επανάσταση είναι οι κυτταρικές και οι γονιδιακές θεραπείες οι οποίες εφαρμόζονται σε μονογονιδιακά νοσήματα όπως είναι η μεσογειακή αναιμία και σε γονιδιακές κληρονομικές μορφές καρκίνου όπως ουσιαστικά υπάρχει ένα ελαττωματικό γονίδιο στον οργανισμό.

Με την χορήγηση της θεραπείας που γίνεται ουσιαστικά σαν μεταμόσχευση μυελού των οστών ή μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων- και γίνεται άπαξ -αντικαθίσταται το ελαττωματικό γονίδιο και έτσι ο ασθενής δεν χρειάζεται άλλου είδους θεραπεία στη ζωή του, όπως εξηγεί ο Ευγένιος Γουσέτης, Παιδίατρος Αιματολόγος-Ογκολόγος, Διευθυντής ΕΣΥ, Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών στην Ογκολογική Μονάδα Παίδων “Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη-ΕΛΠΙΔΑ του Νοσοκομείου Παίδων “Η Αγία Σοφία”.

Στην Ελλάδα το ευρύ κοινό έμαθε για τις γονιδιακές και κυτταρικές θεραπείες μέσω της περιπέτειας της υγείας ενός μικρού παιδιού, του μικρού Παναγιώτη Ραφαήλ που έπασχε από νότια μυϊκή ατροφία, ένα σπάνιο νόσημα, όπως άλλωστε ισχύει και για τους καρκίνους που αντιμετωπίζονται με αυτές τις νέας γενιάς θεραπείες.

Πέρα από την πρόοδο της τεχνολογίας, της φαρμακευτικής έρευνας και της Ιατρικής, κάτι που άλλαξε την πορεία στη μάχη με τον καρκίνο είναι η δημιουργία των ογκολογικών συμβουλίων, με την βοήθεια των οποίων φύγαμε από την ιατρική του ενός γιατρού και περάσαμε στη διεπιστημονική ομάδα που αντιμετωπίζει έναν ασθενή με καρκίνο και που περιλαμβάνει ακτινοθεραπευτή, ακτινολόγο, ογκολόγο- παθολόγο, χειρουργό, πυρηνικό γιατρό, ψυχολόγο, διατροφολόγο και άλλες ειδικότητες που στηρίζουν τον ασθενή σε αυτό το δύσκολο ταξίδι το οποίο πολύ συχνά είναι νικηφόρο αλλά πρέπει να είναι δυνατός σε κάθε βήμα για να πάει στο επόμενο. Γιατί όπως επισημαίνει ο πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας, Βαγγέλης Φιλόπουλος: «Η μάχη με τον καρκίνο δεν μπορεί να κερδηθεί μια κι έξω. Κερδίζεται βήμα-βήμα και η καλή ψυχολογία του ασθενή επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός του ανταποκρίνεται στη θεραπεία».

Ένα από τα μεγάλα προβλήματα που υπάρχουν στην Ελλάδα είναι ότι δεν υπάρχει πάντα η ολιστική αντιμετώπιση του καρκίνου και μάλιστα δεν δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην ψυχική στήριξη του ασθενή, ξεχνώντας ότι η διάγνωση ενός καρκίνου είναι από μόνη της ένα πάρα πολύ δυνατό χαστούκι και για τον ίδιο τον πάσχοντα και για την οικογένειά του, ειδικά όταν η διάγνωση αφορά γυναίκα η οποία ως μητέρα είναι ο «πυρήνας» της οικογένειας.

Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι πως στο ταξίδι του ασθενούς για θεραπείες, για τη διενέργεια εξετάσεων για μοριακούς/καρκινικούς δείκτες που είναι απαραίτητες να γίνουν προκειμένου να δοθούν τα νέας γενιάς φάρμακα όπως οι ανοσοθεραπείες ο πάσχων χρειάζεται συχνά ένα φροντιστή για να μετακινηθεί. Έως τώρα τον ρόλο αυτό επωμίζεται ένας συγγενής, που παρατάει τα πάντα για να στηρίξει τον ογκολογικό ασθενή κι αυτό σημαίνει φοβερή κόπωση, ψυχική εξουθένωση κι απώλεια εισοδήματος και μάλιστα σε μια συγκυρία που τα χρήματα χρειάζονται όσο τίποτα γιατί ο καρκίνος είναι ένα ακριβό ταξίδι.

Η Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου και ο Σύλλογος Καρκινοπαθών Φίλων, Ιατρών και Συγγενών ΚΕΦΙ μάχονται εδώ και χρόνια για το αυτονόητο δικαίωμα των ογκολογικών ασθενών να έχουν έναν φροντιστή που θα στηρίζεται με επίδομα από το κράτος και φέτος η μεγάλη γιορτή για τους επιβιώσαντες από τον καρκίνο είναι αφιερωμένη στους φροντιστές των ασθενών, που κάνουν πιο εύκολη αυτή τη διαδρομή. Είναι πολύ μεγάλη η ανάγκη να θεσμοθετηθεί το επίδομα του φροντιστή/προσωπικού βοηθού του ογκολογικού ασθενή, με το πρώτο βήμα να έχει γίνει μετά από προσωπικό αγώνα του ευρωβουλευτή Στέλιου Κυμπουρόπουλου για την δημιουργία αντίστοιχου επιδόματος για τους φροντιστές ατόμων ΑμεΑ.

Επίσης, είναι πολύ μεγάλη ανάγκη να γίνουν στην Ελλάδα δομές φιλοξενίας τελικού σταδίου για τους ογκολογικούς ασθενείς, ώστε να μην καταλαμβάνουν στα νοσοκομεία κρεβάτια που χρειάζονται για την περίθαλψη οξέων περιστατικών, ούτε να μένουν μόνοι και χωρίς ψυχοκοινωνική στήριξη στο σπίτι. Δομές φιλοξενίας για χρόνια νοσήματα-ειδικά δομές φιλοξενίας για ασθενείς τελικού σταδίου με καρκίνο ή Αλτζχάιμερ ή άλλα νοσήματα η πατρίδα μας δεν έχει, όπως δεν έχει και οργανωμένα δίκτυα κατ’οίκον φροντίδας παρά μόνο κάποιων μη κερδοσκοπικών πρωτοβουλιών όπως η «Νοσηλεία» και η «Φλόγα».

Στο πεδίο αυτό πρέπει να γίνουν επειγόντως βήματα προς τα εμπρός γιατί είναι και προς το συμφέρον των ασθενών , αλλά βοηθούν και να εξοικονομηθούν τεράστια κονδύλια στις δαπάνες υγείας που μπορούν να αξιοποιηθούν αλλού. Για μια καλύτερη κοινωνία, για μια βελτιωμένη ποιότητα ζωής και για περισσότερα προγράμματα έγκαιρης διάγνωσης, ώστε να καλυφθεί γρήγορα η υστέρηση που καταγράφηκε παγκοσμίως στις νέες διαγνώσεις, εξαιτίας της πανδημίας.