Κυρίες και κύριοι, η Άλφα – Η γενιά που γεννήθηκε οnline

 Ο 11χρονος γιος μου έχει ακούσει ιστορίες για την εποχή που η εφημερίδα έμπαινε κάθε μέρα στο σπίτι και τη «μοιράζαμε» με τον πατέρα μου, για να ξεκινήσει εκείνος από την πολιτική και τα αθλητικά και εγώ από τα πολιτιστικά και την κοινωνία και στη συνέχεια να ανταλλάξουμε τα φύλλα, σε μία καθιερωμένη ιεροτελεστία.

Έχει ακούσει για το πρώτο μου… walkman και τις κασσέτες με την ταινία που «πιανόταν» και έπρεπε να ξεμπερδέψουμε με το μολύβι, για τα βινύλια, που έδωσαν τη θέση τους στα CDs. Για τις εγκυκλοπαίδειες, που ήταν η πηγή των εργασιών στο δημοτικό και το γυμνάσιο, για τους πρώτους υπολογιστές στο σχολείο με το λειτουργικό σύστημα MS DOS και τις δισκέτες αποθήκευσης.

Για εκείνον είναι τόσο μακρινή και πάραξενη η εποχή εκείνη που προηγήθηκε της επανάστασης του Διαδικτύου και της online ενημέρωσης, ψυχαγωγίας, κατανάλωσης. Η εποχή της γενιάς που έβγαζε μανιωδώς φωτογραφίες σε εκδρομές, σημαντικές/ξεχωριστές στιγμές και έτρεχε να εμφανίσει το φιλμ, αλλά δεν φανταζόταν ποτέ ότι σε ένα κοντινό μέλλον θα φωτογραφίζει την κάθε αδιάφορη ρουτίνα της καθημερινότητας με μία συσκευή που θα λεγόταν κινητό τηλέφωνο, για να την «ανεβάσει» ως πειστήριο ύπαρξης στα social media (λέξεις άγνωστες τότε).

«Μαμά, πώς ζούσατε χωρίς ίντερνετ;» με ρωτάει συχνά, σαν να είχαμε στερηθεί κάτι εξίσου σημαντικό με το ηλεκτρικό ρεύμα ή το νερό. Και η απορία του είναι απολύτως κατανοητή. Ακόμη και εμείς, που είχαμε “επιβιώσει” χωρίς ίντερνετ, μπορεί να πανικοβληθούμε σήμερα εάν πέσει η σύνδεση ή μείνουμε στο κινητό χωρίς δεδομένα. Πόσο μάλλον να φανταστεί έναν κόσμο off line η γενιά εκείνη, που γεννήθηκε και ζει… online.

Είναι η λεγόμενη γενιά Άλφα. Οι μεγαλύτεροι εκπρόσωποί της είναι 13 ετών και οι νεότεροι θα γεννηθούν μέσα σε αυτόν τον χρόνο. Θεωρούμενη ως «γενιά ορόσημο», η Gen Alpha αγγλιστί – γεννημένη μεταξύ 2010 και 2024 – αναμένεται να είναι η μεγαλύτερη στην ιστορία με περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια μέλη, σύμφωνα με τον Mark McCrindle, κοινωνικό ερευνητή που επινόησε τον όρο «Generation Alpha» και καθόρισε τα όριά της.

Γιατί ονομάστηκε Gen Alpha

Είναι τα παιδιά των Millennials και συχνά τα μικρότερα αδέρφια της Generation Z. Περισσότερα από 2,8 εκατομμύρια μέλη της γεννιούνται παγκοσμίως κάθε εβδομάδα. Πώς επελέγη το όνομά τους; Ο ίδιος ο McCrindle εξηγεί:

Στις ΗΠΑ κατά την περίοδο των τυφώνων του Ατλαντικού το 2005, ο αλφαβητικός κατάλογος των ονομάτων είχε εξαντληθεί, έτσι οι επιστήμονες έψαξαν στο ελληνικό αλφάβητο για ονόματα. Αυτή η μετάβαση στο ελληνικό αλφάβητο μετά την εξάντληση του λατινικού έχει μακρά ιστορία με τους μετεωρολόγους. Οι επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων χρησιμοποιούν το ελληνικό αλφάβητο ως αλληλουχία επισήμανσης. Έτσι και ο McCrindle με την ομάδα του ως κοινωνιολόγοι,  επέλεξαν για την ονομασία της επόμενης γενιάς, να ακολουθήσουν την ίδια λογική.

Αυτό το διάστημα οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί αρχίζουν να επικεντρώνονται στη Γενιά Ζ (1995-2009). Σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχει συναίνεση σχετικά με τις γενιές Χ, Υ και Ζ, αλλά για αυτήν την τελευταία γενιά δεν είναι το τέλος του παλιού ή η ανακύκλωση του τρέχοντος αλλά η αρχή για κάτι νέο.

Οι γενιές Υ και Ζ αναφέρονται συχνά ως γενιές του 21ου αιώνα. Ωστόσο, αυτή η επερχόμενη γενιά είναι πραγματικά η πρώτη γενιά με εκπροσώπους αποκλειστικά του 21ου αιώνα, αφού πολλοί εκπρόσωποι της Gen Z γεννήθηκαν στα τελευταία χρόνια του 20ου.

«Στην έρευνά μας για τις γενιές, ρωτήσαμε τους ερωτηθέντες πώς πιστεύουν ότι θα μπορούσε να ονομαστεί η γενιά μετά το Z. Για πολλούς, η λογική απάντηση στο ερώτημά μας ήταν “να επιστρέψουμε στην αρχή”. Η γενιά Α προτάθηκε από το 25% των ερωτηθέντων» εξηγεί ο McCridle.

Κάποιοι θέλησαν να εκφράσουν την ευχή για νέα, θετική αρχή για όλους: έτσι πρότειναν μεταξύ άλλων τα ονόματα:  Regeneration, Generation Hope, Generation Y-not και New Generation. Άλλοι πρότειναν την ετικέτα «οι Νεο-Συντηρητικοί» επειδή η επόμενη γενιά θα έχει μεγαλώσει με επίγνωση των επιπτώσεών της στο περιβάλλον και την οικονομία.

Ορισμένοι ερωτηθέντες πρότειναν την ετικέτα «η γενιά της χιλιετίας», ίσως κατάλληλη δεδομένου του γεγονότος ότι αυτή η επόμενη γενιά θα είναι η πρώτη που θα γεννηθεί αποκλειστικά στον 21ο αιώνα. Ωστόσο, αυτή η ετικέτα πιθανότατα δεν θα υιοθετηθεί ποτέ. Σε τελική ανάλυση, και οι δύο Γενιές Υ και Ζ έχουν ήδη αναφερθεί ως Millennials από δημογράφους, συγγραφείς, σχολιαστές και μπλόγκερ —ιδίως εκείνους στις ΗΠΑ.

Τα χαρακτηριστικά της γενιάς

Τα μέλη της έχουν αντιμετωπίσει οικονομική κρίση, κλιματική κρίση και μία πανδημία, βιώνουν τώρα την αναζωπύρωση πολέμων και τρομοκρατίας και πάνω από όλα έχουν μεγαλώσει … διαδικτυακά. Αναζητούν τα πάντα online, βλέπουν βίντεο στο ΤikTok και το YouTube, κάποια έχουν ακόμη και λογαριασμούς στα social media, παρά τις προειδοποιήσεις των ειδικών στους γονείς για τους κινδύνους. Οι Millennial γονείς  άλλωστε δεν είναι σπάνιο να εκθέτουν οι ίδιοι τα παιδιά τους στα δικά τους social media, ενώ υπολογίζεται ότι δίνουν στα παιδιά τα πρώτα τους smartphone σε ηλικία περίπου 9 ετών (εγώ αντιστέκομαι ακόμη, αλλά τον αφήνω να παίρνει το δικό μου).

Όσο για την τεχνητή νοημοσύνη; Έχουν δει τη Siri και την Alexa στις τσέπες ή στα σπίτια των γονιών τους και ξέρουν πολύ καλά τι είναι (και πώς μπορούν να αξιοποιήσουν) το ChatGPT. Πέρα από τη συνεχή εξέλιξη των τεχνολογιών και των μέσων ήταν ο Covid-19 ο παράγοντας εκείνος που εδραίωσε τη διαδικτυακή αλληλεπίδραση ως τη νέα κανονικότητα για αυτά τα παιδιά.

Και μέσα από τις προκλήσεις η νέα ελπίδα

Παρακολούθησαν για μεγάλο διάστημα τα μαθήματά τους ψηφιακά και είδαν (και βλέπουν) τους γονείς τους να εργάζονται από το σπίτι. Η νέα αυτή ψηφιακή κανονικότητα δίνει τεράστιες δυνατότητες, αλλά και έχει σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο τόσο σε γνωστικό επίπεδο (τα αποτελέσματα στις εξετάσεις της  PISA έδειξαν να χάνονται βασικές δεξιότητες παγκοσμίως) όσο και στις κοινωνικές σχέσεις και τη συμπεριφορά.

Από την άλλη είναι η γενιά που εκφράζει περισσότερο από κάθε άλλη την ανάγκη για τερματισμό του ρατσισμού και την άμβλυνση της φτώχειας, ανεξάρτητα από τις δικές της εμπειρίες. «Τα παιδιά της Άλφα έχουν έντονη ενσυναίσθηση επειδή συνδέονται πολύ εύκολα με τα ζητήματα που μας απασχολούν σε κάθε γωνιά του πλανήτη» εξηγεί ο McCrindle. Είναι με την έννοια αυτή η γενιά της νέας ελπίδας.