Τεράστιες αλλαγές στον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας, στην απασχόληση και τον επαγγελματικό προσανατολισμό, αλλά και σημαντικές διαφοροποιήσεις σε καταναλωτικές συνήθειες θα φέρει η νέα τεχνολογική επανάσταση που συντελείται με τη στροφή σε πιο καθαρές μορφές ενέργειας. Πρόκειται μεταξύ άλλων για απογείωση των πωλήσεων σε ηλεκτρικά αυτοκίνητα, σε φορτηγά με κυψέλες καυσίμων και σε αντλίες θερμότητας, αλλά και στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, υδρογόνου και παραδοσιακών καυσίμων με πολύ χαμηλές εκπομπές ρύπων.

Αντλίες θερμότητας: Έκρηξη πωλήσεων 250% έως το 2030, βλέπει ο ΙΕΑ

Επανάσταση

 Η επανάσταση αυτή δημιουργεί μεγάλες νέες αγορές και εκατομμύρια θέσεις εργασίας που δεν υπήρχαν πριν, αλλά ταυτόχρονα προκαλεί σημαντικές προκλήσεις για υπάρχοντες εργαζομένους -και αυξάνει τους γεωπολιτικούς κινδύνους για την προμήθεια απαραίτητων πρώτων υλών και πρόσβαση σε καινούργιες τεχνολογίες. Τις μεγάλες αλλαγές αυτές παρουσίασε στη νέα της έκθεση για τις νέες τεχνολογικές προοπτικές στην ενέργεια, με τίτλο «Energy Technology Perspectives 2023», η Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας (ΙΕΑ) και τις παρουσιάζει σήμερα ο Οικονομικός Ταχυδρόμος. Ιδιαίτερα αποκαλυπτικό είναι και το σχετικό γράφημα για την αύξηση της ζήτησης καθαρών μορφών ενέργειας αλλά και προϊόντων όπως είναι ηλεκτρικά αυτοκίνητα και φορτηγά με κυψέλες καυσίμου.

Ειδικότερα, αναφορικά με τις κοσμογονικές –ουσιαστικά- αλλαγές που συντελούνται σε ενέργεια και οικονομία επισημαίνονται μεταξύ άλλων τα εξής από την ΙΕΑ:

–Η παγκόσμια αγορά βασικών τεχνολογιών καθαρής ενέργειας μαζικής παραγωγής θα φτάσει περίπου τα 650 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως το 2030 – ποσό τριπλάσιο από το σημερινό- φτάνει οι χώρες σε όλο τον κόσμο να εφαρμόσουν πλήρως τις ανακοινωθείσες δεσμεύσεις τους για την ενέργεια και το κλίμα.

–Οι θέσεις εργασίας στην βιομηχανική παραγωγή καθαρής ενέργειας θα υπερδιπλασιαστούν από 6 εκατομμύρια σήμερα σε σχεδόν 14 εκατομμύρια έως το 2030. Επίσης αναμένεται περαιτέρω ταχεία ανάπτυξη του κλάδου και της απασχόλησης αναμένεται τις επόμενες δεκαετίες καθώς θα προχωρά η ενεργειακή μετάβαση.

–Οι συνολικές νέες θέσεις εργασίας στον τομέα της καθαρής ενέργειας στο λεγόμενο σενάριο επίτευξης Καθαρών Μηδενικών Εκπομπών έως το 2050 (NZE) εκτινάσσονται από 33 σε 70 εκατομμύρια την περίοδο 2021-2030, αντισταθμίζοντας την απώλεια 8,5 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας σε τομείς που σχετίζονται με τα ορυκτά καύσιμα. Η δημιουργία μεγάλου, εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού είναι το κλειδί για την επίτευξη καθαρών μηδενικών στόχων, αλλά οι σχετικές ελλείψεις τέτοιων ειδικοτήτων στον κλάδο της καθαρής ενέργειας δημιουργούν ήδη εμπόδια.

– Η δυναμική για τη μετάβαση σε καθαρή ενέργεια επιταχύνεται, καθοδηγούμενη από όλο και περισσότερο φιλόδοξες ενεργειακές και κλιματικές πολιτικές, τεχνολογική πρόοδο αλλά και νέες ανησυχίες για την ενεργειακή ασφάλεια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια ανήλθαν σε 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2022, αυξημένες κατά 10% σε σχέση με το 2021. Πλέον αντιπροσωπεύουν το 70% της αύξησης των συνολικών επενδύσεων στον ενεργειακό τομέα.

-Παρά την πρόοδο αυτή, τα ορυκτά καύσιμα εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν το 80% του λεγόμενου πρωτογενούς ενεργειακού μείγματος –της ενέργειας που χρησιμοποιείται.

-Η ανάπτυξη τεχνολογιών καθαρής ενέργειας πρέπει να επιταχυνθεί γρήγορα για να ανταποκριθεί στους στόχους για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Στο λεγόμενο σενάριο επίτευξης Καθαρών Μηδενικών Εκπομπών έως το 2050 (NZE), η παγκόσμια παραγωγή για ηλεκτρικά αυτοκίνητα αναμένεται να εξαπλασιαστεί έως το 2030.

–Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα αντιπροσωπεύουν πάνω από το 60% στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (από 30% σήμερα).

–Η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας θα αυξηθεί κατά 25% με βάση το σενάριο αυτό και θα αντιπροσωπεύει σχεδόν το 30% της συνολικής τελικής κατανάλωσης ενέργειας από 20% σήμερα.

-Αν ολοκληρωθούν πλήρως έργα τα οποία έχουν ανακοινωθεί για την αύξηση της ικανότητας παραγωγής καθαρής τεχνολογίας, τότε θα καλυφθεί η ζήτηση για φωτοβολταϊκά και μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων (EV), αλλά θα υπάρξουν κενά της τάξης του 40% για ηλεκτρολύτες και 60% για αντλίες θερμότητας.

– Η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια εξαρτάται από τις αλυσίδες εφοδιασμού. Θα απαιτηθούν σωρευτικές επενδύσεις 1,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ για να υπάρξει επαρκής χωρητικότητα για τις αλυσίδες εφοδιασμού. Οι ανακοινωθείσες επενδύσεις καλύπτουν περίπου το 60% αυτού του ποσού. Απαιτούνται όμως περισσότερες επενδύσεις κατά την περίοδο 2023-2025, κατά μέσο όρο 270 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ετησίως. Το ποσό αυτό είναι σχεδόν επταπλάσιο από τις ανάλογες μέσες επενδύσεις την περίοδο 2016-2021.

-Απολύτως απαραίτητα υλικά για την καθαρή αυτή ενεργειακή μετάβαση όπως ο χαλκός, το λίθιο, το κοβάλτιο και το νικέλιο, αλλάζουν τα μέχρι τώρα γνωστά πρότυπα ασφαλείας στον εφοδιασμό. Η κατασκευή ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου μέσου μεγέθους απαιτεί πέντε φορές περισσότερα από αυτά τα υλικά από ένα συμβατικό αυτοκίνητο.

-Για τους λόγους αυτούς μπορεί να υπάρξουν ελλείμματα έως 35% για την εξόρυξη λιθίου και 60% για την παραγωγή θειικού νικελίου.

-Οι χρόνοι παράδοσης για τη δημιουργία νέων αλυσίδων εφοδιασμού και την επέκταση των υπαρχουσών μπορεί να είναι μεγάλοι κι αυτό απαιτεί την ανάληψη άμεσης δράσης. Το άνοιγμα ορυχείων ή η χρήση υποδομών καθαρής ενέργειας μπορεί να απαιτεί περισσότερο από μια δεκαετία.

Οι μεγάλοι κίνδυνοι

Η ΙΕΑ κάνει ταυτόχρονα λόγο για τεράστιους γεωπολιτικούς κυρίως κινδύνους από την επανάσταση αυτή την καθαρή ενέργεια και τη σχετιζόμενη τεχνολογία. Όπως αναφέρεται, οι τρέχουσες αλυσίδες εφοδιασμού τεχνολογιών καθαρής ενέργειας αντιμετωπίζουν προκλήσεις με τη μορφή υψηλών γεωγραφικών συγκεντρώσεων εξόρυξης και επεξεργασίας πόρων καθώς και ανάπτυξης και παραγωγής τεχνολογίας.

Για τεχνολογίες όπως ηλιακά πάνελ, αιολική ενέργεια, μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων, συσκευών ηλεκτρόλυσης (πχ για παραγωγή υδρογόνου) και αντλίες θερμότητας, οι τρεις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 70% της παραγωγικής ικανότητας για κάθε τεχνολογία – με την Κίνα να κυριαρχεί σε όλες, σημειώνεται.

Την ίδια στιγμή, μεγάλο μέρος της εξόρυξης απαραίτητων ορυκτών για καθερές μορφές ενέργειας συγκεντρώνεται σε μικρό αριθμό χωρών. Για παράδειγμα, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό παράγει πάνω από το 70% του παγκόσμιου κοβαλτίου και μόνο τρεις χώρες – η Αυστραλία, η Χιλή και η Κίνα – αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 90% της παγκόσμιας παραγωγής λιθίου.

Ο κόσμος βλέπει ήδη τους κινδύνους των προβλημάτων σε αλυσίδες εφοδιασμού, οι οποίες έχουν ανεβάσει σημαντικά τις τιμές της τεχνολογίας καθαρής ενέργειας τα τελευταία χρόνια, καθιστώντας τη μετάβαση χωρών σε τέτοιες μορφές ενέργειας πιο δύσκολη και πιο δαπανηρή. Οι αυξανόμενες τιμές για το κοβάλτιο, το λίθιο και το νικέλιο έφεραν για παράδειγμα άνοδο στις τιμές των μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων, οι οποίες αυξήθηκαν κατά σχεδόν 10% παγκοσμίως το 2022. Το κόστος των ανεμογεννητριών που παράγονται εκτός Κίνας επίσης αυξάνεται μετά από χρόνια πτώσης και παρόμοιες τάσεις μπορεί να είναι φαίνεται στα φωτοβολταϊκά, σημειώνεται.